Manmesngon hit na Taotao

-->
Anai manmakolonisa hit gi fine’nina biahi, meggai giya Hita manohge para u fanmumu, ya maseha manmapede’ hit gi gera, gi minagahet sigi ha’ hit manresiste lao gi otro manera. 
I anten i Maga’haga-ta lala’la’ ha’ gi hagan haga’, I haga’ Famalao’an. Ya maseha meggai na famalao’an Chamorro manasagua yan otro rasa, ma na’siguru na ma kontinuha mafa’na’gue i famagu’on ni’ i fino’-ta yan hayi siha. (komo Chamorro)
I ine’son-ta nu i Espanot annok gi che’cho’ Juan Malo, gos petbetso kontra i Espanot. Sesso di ha usa i inutguyosu kontra siha. Sesso di ha fa’chada’ I Espanot yan ha fa’baba nu i salape’-niha. 
Gi duranten i 19th century, dos Chamorro, Si Jose Salas yan Si Luis Baza, mausa diferentes na manera para u ha tachuyi i direcho i taotao-ta. Si Baza matungo’ put anai ha konne’ i Gubietno Espanot para kotte put todu i malabida-na kontra i taotao-ta. Gi 1884 Si Jose Salas, un Chamorro gi i militat Espanot, mamuno’ Gubietno Espanot put i estao i taotao-ta. 
Anai manmatto i Amerikanu, ta kontinuha magkalalamten para I direcho-ta. Gi 1901 i taotao-ta ta na’hanao i fine’nina entre meggai na “petition” para Washington ni’ mangagagao direcho para I taotao-ta. Ma sosohyo’ i Estados Unidos para u mapraktika i prinsipat-niha ya u mafa’taotao i Chamorro. 
Ta sungon todu diskirminasion gi papa’ i Navy, taiguihi anai manmakonne’ todu i familia-ta yan mamparientes-ta ni’ manatektok ya manmapongle giya Ipao. Sesso  ta ayuda siha umeskapa para u makonne’ tatte giya Hami.
Gi Tiempon Chapones, achokka’ bula dañosu yan malabida kontra i Chamorro, ta sodda’ animu para ta kontinuha i lina’la’-ta.
Pa’go na tiempo sigi ha’ ta konsigi i hagas payon-ta para ta fanmataknga gi todu asuntio put tano’, war reparations yan “decolonization.”

Comments

Popular posts from this blog

Chamoru Love Sayings

Biba Eskuelan Hurao!

Announcing the 2012 Guam Political Sign Awards