I Sengsong I Taotao-ta Siha

 


Hagagas i sengsong-ta siha, gof prisisisisu para u ditetmina, para u sinangåni håyi hit.

Gi tiempon i manmofo’na na taotao-ta, i sengsong gumo'go'te i hale' i familia yan parientes siha ya mina'gåsi nu i Maga'låhi yan Maga'håga'.

Tåya’ rai yan rainai guihi na tiempo. Tåya’ emperådot para todu i taotao-ta.

Kada songsong taiguihi un guafak, tinifok todu i familia siha.

Guaha na biahi inachaki entre i sengsong siha put asunton tåno' pat yanggen guaha inale' palao'an.

Lao ta tungo’ na achokka’ chaddek manmamu, chaddek lokkue’ manasi’i.

Gi duranten i Geran CHamoru yan Españot, guaha na songsong siha mandanña' para u ma mumuyi i Españot.

Gi 1670s Si Maga'låhi Agualin tumachu para u mumu kontra i Españot, på'go i pumalu taiguihi as Maga'lahi Don Antonio Ayihi tumachuyi i Españot.

Gi duranten i mafa'na'an "Reduccion" manafuetsas i taotao-ta gi todu i Isla siha para u fanmañaga' gi lugåt ni' inayek ni i Españot.

Humuyongña gi 1740, sais ha' na songsong tetehnan giya Guåhan.

I gima'yu'us makåhat gi talo' kada na songsong.

Gi tinituhon, i taotao-ta ti ma aksepta este, lao gi tiempo, esta manmapayuni. 

 I maintrodusin mañantos yan fiesta siha numa'i hit anima yan interes para este nuebu na sengsong-ta.

I fiesta umarekla i fanha’aniyan dinanña', mientras ta pripapara hit para i finatton i taotao tumåno'.

Despues di Geran Dos, bula ta'lo manmana'fañuñuha gi tano'-ñiha.

I sengsong Sumai mumalingu para guatu gi Naval Base Guam.

Dedidu yan Yigu, eståba puru ha' gualo'.

På'go i dos songsong itmas dångkolo’ ni' masagagåyi.

Desde i Tiempon Españot, todu tiempo guaha taotao ni' muma'gågasi I sengsong komo atkadi, mayot pat cabeza de baranguy.

Guiya manayuyuda para u guaha pås yan para u fanenfuetsa lai pat u ayuda i taotao gi todu nisisidåt.

Ha na'fanbanidodosu hit ni' sengsong-ta. Ya-ta muna'annok este na siniente gi i maestablesin finattan songong pat gupot songong taiguihi i “Agat Mango Festival" pat “Malesso Crab Festival."

Kada henerasion, gi kada siklo siña linemlem put este na tinilaika, lao manggagaige ha’. 


 

 

 

 

Comments

Popular posts from this blog

Chamorro Public Service Post #15: Pues Adios, Esta Ki

Tuleti

Guam: The Movie