Botasion 2014



Para todus ni' ya-niha umeyak fumino' Chamoru. Taitai i tinige'-na gi gaseta Si Pedro Onedera.

Mamange' gui' put meggai na diferentes na kosas, lao ha na'sesetbe i lenguahi-ta.

I meggaina na Chamorro siha, ma usa i lenguahi para "na'magof" na kosas yan gi didide' ha' na lugat. Lao para Si Onedera ha u'usa fino' Chamoru para u diskuti yan kubre maseha hafa malago'-na. 

Fihu ilek-hu na todu i manggaige giya Guahan pa'go ilek-niniha na ma onra i fino' Chamoru yan gaibali gui'. Lao puru ha' kuentos ayu, yan i kuentos gi fino' Ingles, pues hafa i mismo bali-na? Lao Si Onedera ha na'annok na para Guiya i bali mas ki kuentos taibali. Ha gof guaiya i lenguahi-ta yan ha na'sesetbe todu tiempo.

Gi este na tinige'-na ginnen i PDN, mannge' gui' put hinasso-na put i botasion 2012 yan i mamaila na botasion gi 2014.

 ************************

Ta Atan i Ileksion Liheslatibu gi 2014
Tinige' as Pedro Onedera
The Pacific Daily News
12/4/12

Ti manmatåta'chong trabiha i Mina'trentai dos na Liheslatura yan i siremoñas inågurasion ni' para u abiba i hinalom Limtiaco, Morrison, McCreadie yan si Frank B. Aguon, Jr.

Ta atan siempre i mamaila' dos åños na tiempo piot para i enkåmbent siha ni' u fanma mantieni ha' ni' botu siha osino u fanma lakngos despues di 2014 ya este ta li'e' ha' na pusipble sigun ginen i ittemon risutto ni' manhuyong si Judith Guthertz, si Adolpho Palacios, si Mana Silva Taijeron yan si Sam Mabini.

En fin, guaha hinengngang sa' esta bebengbeng gi i talanga-hu put pinisepblen dinanña' Rory Respicio yan si Tom Ada para i tikket gobetnadot na puesto yan siña ha' ta'lo si Aguon yan otro na Demokrat.

Ti hu huhungok håyi i Ripåpblikan para u dåggao hålom gi i finalågu ya siña ha' lokkue' mampos tåftaf ma katkula håfa i GOP para u cho'gue. Put mås, dumanña' ha' siempre si Maga'låhi Calvo yan si Sigundo Maga'låhi Ray Tenorio para i mina'dos na tetminon-ñiha lao siña ha' ma fåna' kinentråriu ginen as Frank Blas, Jr. ni' ha chagi pumetsigi i siyan diligao konggressu lao annok i numiru siha na posipble ma ta'loyi este ta'lo gi dos åños na tiempo.

Sigun ginen este i maloffan na ileksion ni' kantidå fuetsa para tinige'-hålom gi todu na kampein siha desde mahot, bisa-mahot, liheslatibu, konggressu yan kontodu i siyan åditot pupbleko, håfa u ma susedi gi i ileksion 2014 u ma ina siempre kontåtki esta a'annok håfa para u ma li'e' guennao na tiempo.

Un hinasso ni' malago' yu' tumungo' mås gi kampein tinige'-hålom ni' ma cho'gue nu i taiguen kandidåtu yan prisidenten Republic of Guåhan, si Norbert Perez.

Hu hasso un åttikulu gi iya Marianas Variety na i taotao-ña pumega hålom i na'ån-ña para diligao konggresson Guåhan lao kontodu para iya Notte Mari'ånas yan ta'lo iya Amerikan Samoa.

Håfa uttemo-ña ayu?

Na'enteresao lokkue' yanggen ha na'huyong iya Kumision Ileksion Guåhan emfotmasion put kuånto na botu siha ha risibi sigun ginen finalagu-ña. Put mås ta'lo, na'enteresao kao mañule' gui' botu ta'lo gi iya Notte Mari'ånas yan iya Amerikan Samoa.

Ti hu tungo' kao sumåsaga si Norbert Perez gi iya Hawaii osino gi sanlagu. Ti klåru gi iya guåhu put fanliheng-ña. Gi maloffan tiempon bakasion manrisibi yu' un anåkko' yan mikuentos na mensåhen i-mel ginen un sapotte-ña ginen sanlagu.

Put fin, ha sodda' este na endebedu'åt i adres i-mel-hu ya ha tuge'i yu' put todu minaolek Norbert Perez ya kulan ha pega na profeta gui' para i tinaotao Mañamoru gi iya Guåhan yan gi enteru mundo.
Ilek-ña ta'lo na nina'en Yu'os si Norber Perez para i taotao sa' malåte', menhalom, tomtom, maolek kumuentos yan famao ya debidi u fanekungok i taotao Guåhan put guiya yan lokkue' sa' guiya senmaolek na siudadånu para i mundo. Magåhet, ti ha hongngang yu' na tinige'-hålom i na'ån-ña tåtkumu kandidåtu. Hu båtga na bai hu nangga ya bai hu li'e' håyi sapotte-ña siha. Hu tungo' råmas familiå-ña yan kao para u guaha fuetsa put kinalamten-ña yan priniponi-ña gi siñåt siha, papeletta siha, na'chetton siha osino franela siha.

Tåya' lini'e'-hu.

Hu nangga lokkue' para bai hu li'e' kao u guaha taotao-ña ni' manmambisisita guma' put guma' osino para huntan dikike' osino rali gi katkuet na songsong. Humåhnanao ha' tåya' nu este. Kao guaha tumungo' put este? Yanggen hunggan, put fabot, na'tungo' yu'.

Siempre u guaha prubecho para i manmenhalom put pulitikåt yanggen ma hassuyi i dimimorian ga'lågu yan kabåyu yanggen ma tutuhon i kandidåtu manhuyong put entension-ñiha. Maolek yanggen manma lakngos siñåt tapbleru siha gi tinaftaf na tiempo ni' kåsi un åñu åntes di i ileksion taiguihi i bidå-ña as si Dennis Rodriguez gi fine'nana na finalagu-ña ya inayuda gui' maskeseha ti inayuda si Corinna Gutierrez ni parehu bidå-ña lokkue'.

Pues, para i mi'emfotmasion na tapbleron siñåt si Jose Santos Servino siña tuma'lo yan kontodu si Moe Cotton ni' malakngos temå-ña gi i internet ya ma li'e' gi enteru nasion.

Guaha na taotågues siha siempre ta a'atan ya hu lili'e' esta fuetsa yan minaolek ginen taiguihi as Michael Ysrael, si Jackie Marati, si Carlo Branch, si Peter Sgro, i inilihi-mahot as Robert Hofmann ginen i sengsong-hu, si Abugao Leevin Camacho yan si Julian Aguon, ya mandanña' siempre yan si Joshua Tenorio ni' kulan mampos mamatkilu yan gof ma honño' guini na biåhi. Ma sangåni yu' na ha sumai gui' gi i mina'tres na råmas gubetnamento, i hostisia, tåtkumu ha chagi esta i ramas ekseketibu yan liheslatibu. Metgot siñente-ku na siempre humuyong gui' yan metgot enteron-mineggai kandidåton liheslatibu.

Pumalu siha ni' ya-hu ya posipble kandidåton-ñiha ginen iya Unibetsedåt Guåhan as Anne Perez Hattori yan si Michael Lujan Bevacqua, si Monte Mesa, si Monica Okada Guzman, si Mark Mendiola, si Hope Cristobal, Jr. and tuma'lo siempre si Leah Beth Naholowaa, si Adonis Mendiola, si Gary W. "Frank" Gumataotao, yan si Roland Blas.

Un taisuette na kandidåton bisa-mahot ginen Hågat siña ha' ha chagi si Derek Baza Hills para i liheslatibu. Yan, lameggai lokkue' na manma'lak estreyas siha ginen i atmenestrasion ekseketibu siempre manhuyong para u ma chagi i finalågu. Ma tungo' na sesso di manma tå'chong kandidåtu siha ni' ginen ma ge'hilu'i dipåttamento yan ahensia siha ginen i Gubetnamenton Guåhan ya iya 2014 posipble este siempre.

Put fin, asunto yan topiku ni' manmalalakngos gi i ñus taiguihi pinekka' mapotge', gamboleru, kinahat militåt, cho'cho' kriminåt, åmot binenu, idukasion yan inadahen salut u kontenuha tumakhilo' gi i kampein siha gi i isla. Kulan guinifen lista este siha siempre para ayu na kandidåtu ni' manespipiha håfa para u petsigi gigon malågu gui'.

Comments

Popular posts from this blog

Chamorro Public Service Post #15: Pues Adios, Esta Ki

Tuleti

Guam: The Movie