Support Nihi!!


Below is my testimony in support of my cousin Cara's project Nihi. A locally made kids learning show, that I helped to write one of the pilot episodes for. The other day a hearing was held at the Guam Legislature to provide some funding to help get this project off the ground. As someone who helped make it possible, but also somehow who sees the potential for a project like this I was happy to come and show my support. You can read more of my thoughts below. I testified along with my daughter Sumahi, who was on my lap while I was speaking. 

******************************

Tinestigu ginnen Dr. Michael Lujan Bevacqua
The Guam Legislature
6/12/13

Este i hagå-hu. I na’ån-ña Si Sumåhi. Desde mafañågu gui’ hu fino’ Chamoruruyi gui’ todu tiempo. Humuyonogña, siña gui’ fumino’ Chaomru. Esta kapas gui’ gi fino’ Chamoru. Kada diha kumuentos ham put mubi siha, cartoons, ga’ga’ gi lepblo yan maseha hafa otro gi lina’la’-mami.

Lao achokka’ fifino’ Chamoru gui’, fihu sinientete-ña na Guiya na maisa gi este na lenguahi. Sesso hu faisen gui’, håyi i ga’chochong-mu gi fino’ Chamoru gi entre- i manacha’amko’-mu siha? Tåya’ i ineppe-ña. Fihu hu faisen gui’, håyi siña un fino’ Chamoruyi gi entre i primu-mu siha? Tåya’ i ineppe-ña ta’lo. Gof ya-ña umegga’ i telebishon, ya-ña ayu na learning na shows, ni’ sesso ma fa’nu’i gi I estation famagu’on. Lao hu faisen gui’ ta’lo, kao mamfifino’ Chamoru sih gi este na shows? I ineppe-ña, siempre tåya’. Tåya’ fino’ Chamoru gi telebishon.

Hafa i hiniyong este? Gi I dumongkolu-ña Si Sumahi, ha e’eyak dos na leksion put este na isla. Giya Hami na dos, hu fa’na’na’gue gui’ na gaibali este na lenguahi-ta, fino’ Chamoru. Esta ha kompreprende na impottante este para Hami.

Lao i otro na leksion ti umaya yan este. Gi este na isla, meggaigaigai na kuentos put i lenguahi, ya taimanu ta guaiya gui’ yan sappote gui’, lao ti meggaigai na aksion. Menos di didide’. Gi hiyong i gima’ yan i kuentos-mami, Si Sumahi ha e’e’yak na Ingles I mas takhilo’, yan i mas magahet na lenguahi para I Chamorro, fino’ Ingles. Ha e’eyak na ti mismo gaibali este na lenguahi. Fuera di i kuentos-mami, hafa i setbe-ña?

Kada diha hu ripara na yumayaoyao este na dos leksion gi i hinasso-ña. Anggen gaibaili este na lenguahi-ta, sa’ hafa I otro famagu’on, ti ma u’usa? Ti manmafa’na’na’gue gi familian-ñiha? Sa’ hafa ti ha huhungok este na lenguahi gi i telebishon? Pa’go mandiside gui’ na este na lenguahi ti mismo iyo-ta, lao mismo iyon-mami ha’. Este na lenguahi para Hami na dos ha’, ya ti ya-ña umusa gi me’nan otro taotao siha. Yomahlao gui’ gi fino’ Chamoru.

Hu sapopotte este na prugrama para i hagå-hu. Hu kekena’la’la’ i lenguahi-ta gi i familia-ku, lao mappot, sa’ masmai i oriya-ta ni fino’ Ingles. I famagu’on, ma nisista este na sappote. Un prugrama taiguini siña ha sen ayuda hit gi este na kinalamten. Siña ha fa’nu’i i famagu’on-ta, na I kutturå-ta yan I lenguahi-ta gaibali, yan mas ki fino’ antigu, fino’ amko’. Fino’ Chamoru siña para i famagu’on lokkue’.

I famagu’on i mas impottante na gurupu para i nina’la’la’ un lenguahi. Anggen malago’ hao tumungo’ i estao-ña un lenguahi, mungga ma atan i manamko’, atan i famagu’on. Kada nuebu na henerasion para u kilili mo’na I lenguahi. Anggen taigue i lenguahi gi i famagu’on, siempre kumekematai i lenguahi. Sa’ an manggaiidat ayu na henersaion, taimanu na siña ma na’i i famagu’on-ñiha I lenguahi, anggen ti manmafa’na’gue? Debi di ta sappote cho’cho’ taiguini, sa’ siña ha ayuda hit tumånom i simiyan i fino’ Chamoru gi i mas impottante na gurup, i manhoben.

Comments

Popular posts from this blog

Chamorro Public Service Post #15: Pues Adios, Esta Ki

Tuleti

Guam: The Movie